
Adware
Wat is adware?
Adware is als een ongenode gast op een feest, het dringt jouw digitale wereld binnen en deelt ongevraagde advertenties uit. Het mag dan bijdragen aan het gratis houden van sommige van onze favoriete software, maar het trekt tegelijkertijd een wissel op je privacy, systeemprestaties en algehele gebruikerservaring. Zie het als een aanhoudende, vage figuur die voortdurend je browsegewoonten observeert, om op basis daarvan op maat gemaakte advertenties te tonen. Deze krijg je te zien als pop-upadvertenties, ‘niet te sluiten vensters’ of zelfs advertenties die op een sluwe manier op webpagina’s worden geplaatst.
Maar adware is niet alleen een nieuwsgierige indringer; het kan zich ook vermommen als een Trojaans paard en schadelijke software introduceren of openingen creëren voor hackers op duizenden gebruikersapparaten. Dit scenario deed zich voor toen een half miljard gebruikers argeloos gratis software downloadde met een verborgen kwaadaardige code genaamd Fireball. Deze code nam browsers over en wijzigde de standaardzoekmachine van de gebruiker.
Ook Android-apps met bijna 10 miljoen downloads die werden aangeboden via het gerenommeerde Play Store bleken malware te bevatten. Nietsvermoedende gebruikers kregen als gevolg hiervan opdringerige advertenties voorgeschoteld, er werd geprobeerd om ongemerkt dure abonnementen af te sluiten en er werden pogingen ondernomen om inloggegevens voor sociale media te verkrijgen.
De grote golf van schadelijke adware die over het digitale landschap spoelt, vergroot de urgentie om sterke verdedigingsmuren op te werpen en het vermogen te ontwikkelen om onschuldige en kwaadwillende advertenties te kunnen onderscheiden. Alleen dan kunnen we onze technologische omgeving effectief (blijven) beschermen.

Soorten adware
Op het eerste gezicht lijken alle soorten adware misschien op elkaar, maar ze verschillen in bedoeling: sommige zijn onschadelijk, andere kwaadaardig. Het herkennen van het verschil is essentieel voor een probleemloze en veilige online ervaring.
Legitieme adware
Legitieme adware wordt vaak aangeduid als ‘advertentieondersteunde software’. Het toont advertenties terwijl je op het internet op zoek bent naar informatie of specifieke apps gebruikt. Hoewel sommige adware opdringerig kan zijn, is de legitieme variant doorgaans onschadelijk en komt alleen in actie wanneer gebruikers tijdens de installatie van de software bewust instemmen met de voorwaarden. Bekende freemium-diensten zoals Spotify en Skype, maken gebruik van dit model en tonen advertenties aan gebruikers die geen abonnement hebben.
Zo hinderlijk als ze kunnen zijn, spelen legitieme advertenties een cruciale rol bij het gebruik van gratis of goedkope software. Deze advertenties genereren niet alleen inkomsten voor websites en apps, maar ze kunnen gebruikers ook waardevolle informatie of promotionele deals bieden. Door de inhoud af te stemmen op de voorkeuren en browsegewoonten van gebruikers, zorgt legitieme adware ervoor dat gebruikers inhoud te zien krijgen die aansluit bij hun interesses. Het tonen van afgestemde inhoud vereist echter kennis van de gebruiker en mogelijk zelfs het bijhouden van hun activiteit, wat soms kan neigen naar onwettigheid en privacyzorgen.
Kwaadaardige adware
Terwijl legitieme adware hinderlijk maar tolereerbaar is, is de schadelijke tegenhanger de ongode gast die altijd kwaad in de zin heeft. Deze variant houdt zich niet aan de regels en toont ongevraagde en opdringerige advertenties zonder dat je hier toestemming voor hebt gegeven of bewust van bent. De populaire file-sharing app 4shared werd betrapt op precies dit gedrag. In strijd met ethisch handelen en eerlijke concurrentiepraktijken toonde de app met meer dan 100 miljoen downloads stiekem advertenties aan zijn gebruikers, wat miljoenen dollars aan winst opleverde zonder dat gebruikers hiervan wisten of hier toestemming voor hadden gegeven.
Maar hoe vindt adware zijn weg naar jouw systeem? Het kan binnensluipen via onveilige websites of e-mailbijlagen, zichzelf bundelen met andere softwaredownloads, of zelfs pretenderen dat het een legitieme app is. Eenmaal geïnstalleerd, verschijnen er ongevraagde pop-ups en banneradvertenties waarbij deze soms op het hele scherm worden getoond. Hierdoor raak je verstrikt in een doolhof van afleidingen en wordt een eenvoudige browse-ervaring onnodig gecompliceerd.
Kwaadaardige adware is meer dan alleen hinderlijk; het gedraagt zich als een heimelijke detective, waarbij het voortdurend online activiteiten monitort, persoonlijke informatie verzamelt en mogelijk gevoelige gegevens vergaart. Deze verzamelde gegevens kunnen worden gedeeld met derden of worden gebruikt om op maat gemaakte advertenties te tonen. De geheime acties kunnen de prestaties van jouw systeem belemmeren en, nog zorgwekkender, dienen als een entry point voor andere malware, waardoor de risico’s voor de beveiliging en privacy van jouw apparaat groter worden.

Hoe werkt adware?
Ongeacht het type adware is het voornaamste doel ervan om inkomsten te genereren. Maar de manier waarop deze inkomsten in handen komen van de afzenders, hangt sterk af van de bedoelingen van de adware – of ze legitiem of kwaadaardig zijn. In gevallen waar de adware opereert met onschadelijke bedoelingen, leiden degenen die erachter zitten hun inkomsten behendig langs een scala van gestroomlijnde en duidelijke paden:
- Pay-per-click (PPC): Dit model werkt volgens een eenvoudig principe. De ontwikkelaars van de adware ontvangen betaling telkens wanneer je op een advertentie klikt. Het is een digitale versie van commissieverkoop.
- Pay-per-view (PPV): De makers van de adware verdienen geld telkens wanneer een advertentie aan jou wordt getoond, ongeacht of je er interactie mee hebt. Ze worden in feite betaald voor advertentieweergaven.
- Pay-per-install (PPI): Deze methode houdt in dat adware wordt gebundeld met andere software. Telkens wanneer de gebundelde software op een apparaat wordt geïnstalleerd, verdienen de ontwikkelaars van de adware een vergoeding. Het is eigenlijk een advertentie die stiekem meelift in je softwarepakket.
In schril contrast met legitieme adware die je bewust installeert, gebruikt kwaadaardige adware meestal bedrog om een gebruikersapparaat binnen te dringen. Dit vindt vaak achter de schermen plaats, omzeilt de toestemming van de gebruiker en loopt via verschillende kanalen:
- Bundeling: Dit gebeurt wanneer je een freeware- of shareware-programma downloadt, zonder dat je op de hoogte bent van de extra verborgen software (de adware).
- Exploiteren van kwetsbaarheden: Als je software of besturingssysteem beveiligingslacunes heeft, kunnen kwaadwillende hackers deze exploiteren om malware, inclusief bepaalde soorten adware, in je systeem te introduceren.
- Verhulde downloads: Adware kan zich vermommen als legitieme downloads op websites, waardoor gebruikers worden misleid om deze te installeren. Kwaadaardige distributeurs repliceren vaak populaire games, zoals Minecraft, waarbij adware wordt ingebed die stilzwijgend opereert zonder medeweten van de gebruiker.
- Drive-by downloads: Deze methode houdt in dat kwaadaardige software onbedoeld wordt gedownload en geïnstalleerd op een gebruikersapparaat door simpelweg een gecompromitteerde of kwaadaardige website te bezoeken, zonder dat daarvoor directe actie nodig is, zoals op een link klikken.
Zodra de kwaadaardige software zijn weg vindt naar je apparaat, kunnen de effecten variëren van eenvoudige verstoringen tot ernstigere problemen, zoals het blootleggen van systeemzwaktes die kunnen leiden tot hacks.
Wat kan kwaadaardige adware doen?
Hoewel de digitale chaos die kwaadaardige adware veroorzaakt merkbaar is, is dat slechts het topje van de ijsberg. Onder het oppervlak ligt een veel donkerdere dreiging. Deze hinderlijke software kan een reeks problemen veroorzaken, variërend van schendingen van de privacy en datadiefstal tot de introductie van extra malware:
- Indringende advertenties: De meest directe en opvallende verstoring veroorzaakt door adware is de constante weergave van ongevraagde advertenties. Dat kan in de vorm zijn van pop-ups, banners of zelfs full-screen advertenties die je browsen of het gebruik van software onderbreken.
- Trage systeemprestaties: Adware gebruikt systeembronnen om advertenties weer te geven en het gebruikersgedrag bij te houden, wat je apparaat kan vertragen. Dit kan leiden tot traag internet browsen, verminderde softwareprestaties en systeemonstabiliteit.
- Browserkaping: Sommige adware soorten kunnen de instellingen in je browser wijzigen, het uiterlijk en de standaard zoekmachine veranderen, willekeurige tabbladen openen en ongewenste browserextensies of werkbalken toevoegen.
- Datadiefstal: Door het verzamelen van gebruikersgegevens en browsegewoonten voor gerichte advertenties, kan adware cybercriminaliteit zoals chantage, phishing of fraude vergemakkelijken. Gebruikersvoorkeuren kunnen worden misbruikt voor misleidende doeleinden.
- Kwaadaardige software: Kwaadaardige adware is in veel gevallen een bezorgmechanisme voor verschillende soorten malware, waaronder virussen, ransomware, spyware en keyloggers. Dit kan de beveiliging van je apparaat compromitteren en het vatbaar maken voor datalekken, ongeautoriseerde toegang en financieel verlies.
- Man-in-the-middle-aanvallen: Deze aanvallen leiden het verkeer van de gebruiker door het systeem van de adware leverancier, zelfs over beveiligde of versleutelde verbindingen. De communicerende partijen denken dat ze informatie uitwisselen over een veilige verbinding, terwijl de aanvaller gevoelige informatie kan verzamelen en manipuleren terwijl het gesprek plaatsvindt.
- Privacyzorgen: Kwaadaardige software draait meestal op de achtergrond en verzamelt jouw gegevens zonder dat je je ervan bewust bent of hiervoor toestemming hebt gegeven. Dit kan onder meer browsegewoonten, persoonlijke informatie en gevoelige gegevens betreffen. Deze kunnen worden gebruikt voor gerichte reclame of zelfs worden verkocht aan derden.
- Compliance zorgen: Privacy zorgen leiden ook tot nalevingsproblemen. Veel regelgevende instanties vereisen van organisaties dat ze bepaalde veiligheidsnormen handhaven om hun gegevens te beschermen. Door de aanwezigheid van adware op hun apparaten die privégegevens kunnen volgen en analyseren, schenden ze die basisvereisten.
- Advertentieblindheid: Kwaadaardige adware bestookt apparaten met irrelevante advertenties, waardoor gebruikers echte advertenties over het hoofd zien, wat de impact van legitieme reclamecampagnes vermindert.
Is adware hetzelfde als een virus?
Zowel kwaadaardige adware als virussen zijn een vorm van malware, software die door cybercriminelen wordt gebruikt om de normale werking van een computer te verstoren. Virussen repliceren zichzelf, terwijl adware stiekem op een apparaat wordt geïnstalleerd en zichzelf niet vermeerdert.
De verspreiding van zowel adware als virussen gebeurt in het geheim, meestal door bundeling met legitieme software, valse advertenties, spam-e-mails of gecompromitteerde websites. Sommige legitieme software informeert gebruikers echter over de gebundelde adware in hun algemene voorwaarden, wat nooit het geval is bij virussen. Eenmaal geïnstalleerd, heeft adware als primair doel het tonen van opdringerige advertenties en het verzamelen van gegevens voor financieel gewin of gegevensverzameling. Virussen richten zich meer op het infecteren en beschadigen van computersystemen en bestanden.
Zowel adware als virussen kunnen potentieel gevaarlijk zijn. Kwaadaardige adware veroorzaakt opdringerige advertenties, browserkaping, gegevensverzameling en schendingen van de privacy. Virussen hebben vaak nog ernstiger gevolgen. Bijvoorbeeld gegevensverlies, versleutelde gegevens, systeemcrashes, trage prestaties, ongeautoriseerde toegang of zelfs volledig systeemfalen.

Is adware illegaal?
De creatie en verspreiding van kwaadaardige software met de intentie om schade te veroorzaken of cybermisdrijven te plegen, is in de meeste rechtsgebieden illegaal. Aan de andere kant kan gratis software die advertenties weergeeft hinderlijk zijn, maar het is volkomen legaal zolang de gebruiker ermee instemt.
Wanneer een derde partij stiekem kwaadaardige adware op je apparaat installeert zonder jouw toestemming, wordt het een juridische kwestie. Internationale organisaties hebben dit erkend en geïntegreerd in hun regelgeving. Zo vereist de EU-richtlijn waar het gaat om aanvallen op informatiesystemen dat lidstaten straffen instellen voor distributeurs van dergelijke kwaadaardige software. Op vergelijkbare wijze maakt de Computer Fraud and Abuse Act van de Verenigde Staten het verzenden van een programma, informatie, code of opdracht die opzettelijk schade veroorzaakt zonder toestemming aan een beschermd computersysteem, strafbaar.
Hoewel er al regelgeving is om gebruikers te beschermen, worden hackers steeds inventiever en bedenken ze telkens nieuwe tactieken. Dat vraagt om verdere juridische maatregelen. In maart 2023 drong de PEGA-commissie van het Europees Parlement aan op strengere regelgeving voor kwaadaardige software, met name spyware. De toenemende aandacht voor dit onderwerp benadrukt het belang van vroegtijdige detectie en preventie, wat de meest veilige en efficiënte manier is om kwaadaardige adware te bestrijden.
Hoe ontdek je een adware-infectie
Een onophoudelijke golf van indringers kan je online activiteiten verstoren. Als elke klik lijkt te resulteren in meer advertenties, kan adware de onderliggende oorzaak zijn. Een paar kenmerkende tekenen kunnen een indicatie zijn dat kwaadaardige adware zijn weg heeft gevonden naar jouw apparaat:

- Oneindig veel pop-ups
- Meerdere extensies, werkbalken of plug-ins die aan je browser zijn toegevoegd zonder dat jij daar toestemming voor hebt gegeven
- Het apparaat is heel traag of crasht
- Je wordt voortdurend omgeleid tijdens het browsen op het internet
- De batterij van je apparaat loopt veel sneller leeg
- De startpagina van je webbrowser is mysterieus veranderd zonder dat je hiervoor toestemming hebt gegeven
- Websites worden niet correct weergegeven
- Willekeurige software is geïnstalleerd op je apparaat
- Trage of crashende internetverbinding
Specifieke tekenen van adware op mobiele apparaten zijn onder andere een toename in datagebruik, hogere dan verwachte datagebruikskosten, snel leeglopen van je batterij, trage werking, langere laadtijden voor apps, onbekende apps die verschijnen zonder dat je ze hebt gedownload en talloze advertentie pop-ups tijdens gebruik.
Hoe verwijder je adware
Navigeren door het digitale landschap betekent vaak dat je te maken krijgt met ongewenste adware. Maar er is een oplossing. Het verwijderen van dergelijke hinderlijke elementen van je computer en mobiele apparaten vraagt om een combinatie van handmatige interventie en gespecialiseerde software.
Voor MacOS- of Windows-platforms ga je naar de systeeminstellingen van je apparaat om eventuele onbekende of verdachte programma’s op te sporen en te verwijderen. Ook voor mobiele apparaten wil je eventuele verdachte of onbekende apps achterhalen en verwijderen. Controleer daarbij ook de machtigingen van je apparaat. Herroep die machtigingen die onnodig of overdreven lijken. Als je gebruikersprofielen tegenkomt die je niet zelf hebt aangemaakt, kun je deze het beste zo snel mogelijk verwijderen.
Controleer ook je browser, omdat deze een toevluchtsoord kan zijn voor adware op een computer of mobiel apparaat. Neem de tijd om onbekende adverterende extensies die je niet hebt geïnstalleerd te verwijderen en schoon je browsegegevens op, inclusief cookies, cache en geschiedenis.
Herstart je apparaat nadat je deze stappen hebt doorlopen. Op die manier worden je nieuwe instellingen van kracht. Als de adware hardnekkig blijkt te zijn of als je onzeker bent over het zelf beheren van dit proces, zijn gespecialiseerde anti-malware tools beschikbaar. Daarnaast is professionele ondersteuning altijd een optie. Elimineer adware en krijg weer grip op je eigen digitale ervaring.
10 tips om jezelf te beschermen tegen adware
Moeiteloos online je weg vinden ondanks sluwe adware is misschien uitdagend, maar er is hoop. Zorg dat je bekend bent met proactieve strategieën en neem preventieve stappen om moeiteloos en adware-vrij je online activiteiten uit te voeren. Doe je voordeel met deze suggesties:
- Werk regelmatig je besturingssysteem en applicaties bij: Updates bevatten vaak beveiligingspatches die kwetsbaarheden herstellen die adware potentieel kan misbruiken.
- Download software van vertrouwde bronnen: Vermijd het downloaden van software van onbekende of ongeverifieerde bronnen, omdat deze soms adware kunnen bundelen met hun programma’s. Houd je aan officiële bronnen zoals Google Play, App Store, Chrome Web Store en dergelijke.
- Lees recensies: Alles, van browserextensies tot computerprogramma’s, zou ergens online recensies moeten hebben. Zoek naar gebruikersfeedback en let op de negatieve opmerkingen, omdat die je kunnen wijzen op ongewenste bundels en/of kwaadaardige software.
- Lees de algemene voorwaarden zorgvuldig: Lees bij het installeren van nieuwe software altijd de algemene voorwaarden om ervoor te zorgen dat je niet per ongeluk instemt met het installeren van adware. Wees voorzichtig als de machtigingen niet gerelateerd lijken aan de functionaliteit of als er sprake is van gebundelde software. Als je iets verdachts opmerkt en je hebt de mogelijkheid, kies er dan voor om niet deel te nemen of ga op zoek naar een alternatief.
- Wees voorzichtig met e-mails en bijlagen: Klik niet zomaar op links in ongevraagde e-mails of download bijlagen, omdat deze adware kunnen bevatten. Open alleen e-mailbijlagen van vertrouwde en geverifieerde bronnen.
- Gebruik een pop-upblokkeerder: Veel browsers bieden een pop-upblokkeerfunctie. Je kunt ook een pop-upblokkeerder van derden installeren. Hiermee voorkom je adware die is ingebed in pop-upadvertenties.
- Schakel de privacy-instellingen van je browser in: Open de instellingen van je browser en controleer of je third-party en trackingactiviteiten kunt blokkeren. De meeste browsers hebben instellingen die trackingcookies en andere potentiële adware-bedreigingen kunnen tegenhouden.
- Anti-malwaretools: Hoewel ze niet in staat zijn om elk type adware te ontdekken en de impact van elk te bepalen zoals een IT-professional zou doen, kunnen anti-malwaretools effectief sommige soorten ongewenste software detecteren en verwijderen. Schakel na installatie regelmatige scans en beveiligingsaanbevelingen in om ervoor te zorgen dat je apparaat is beschermd.
- Maak een back-up van je gegevens: Maak regelmatig een back-up van belangrijke gegevens naar een beveiligde cloudservice of externe opslag. Zo heb je herstelopties als je door een ernstige adware-infectie gegevens verliest of andere malware introduceert die je systemen en gegevens kan schaden.
- Blijf geïnformeerd: Educatie en preventie zijn de beste methoden om elke vorm van malware te bestrijden. Zorg ervoor dat jijzelf, je medewerkers of naasten bekend zijn met adware, veelvoorkomende tactieken voor adware-infectie en online veiligheidspraktijken om adware-infecties te voorkomen.
Werkplekverdediging tegen adware: Effectieve training van medewerkers
Adverteren is een essentieel onderdeel van het digitale ecosysteem. Hoewel individuen en organisaties aan tegenovergestelde zijden van advertentie-inspanningen staan, hebben zowel individuen als organisaties advertenties nodig. De een om hun producten en diensten te promoten en de ander om hierover meer te weten te komen. Maar zolang er winst te behalen is uit schadelijke activiteiten, zullen kwaadwillenden een manier vinden om hiervan te profiteren en daarmee het welzijn van de gehele marketingindustrie in gevaar te brengen.
Daarom is het belangrijk om adware te bestrijden met de juiste informatie en training. Het uitrusten van medewerkers met de kennis en vaardigheden om adware te identificeren en te voorkomen, wordt daarmee een belangrijke verdedigingslinie in een voortdurend evoluerende digitale wereld.
Dankzij uitgebreide trainingsprogramma’s en doorlopende educatie kunnen medewerkers veel voorkomende tactieken van adware herkennen en weten ze hoe zij infectie kunnen voorkomen. Het helpt ook om hen het belang te laten inzien van het tijdig melden van verdachte zaken. De awareness training van SoSafe kan helpen om jou en je medewerkers te voorzien van de kennis en tools die nodig zijn om pogingen van hackers af te weren, waarbij zij ongeautoriseerde toegang proberen te verkrijgen via gangbare aanvalsmethoden, inclusief kwaadaardige adware.
Door een werkomgeving te ontwikkelen en in stand te houden waar mensen zicht bewust zijn van veiligheid, kun je het risico op adware-gerelateerde incidenten minimaliseren en gevoelige gegevens beschermen. Je medewerkers zijn de eerste verdedigingslinie tegen alle kwaadwillige activiteiten. Zij leveren een onschatbare bijdrage aan een krachtige en samenhangende verdediging tegen de voortdurend evoluerende adware dreiging.